De drie regeringen in ons land zijn het erover eens dat een statiegeldsysteem onontbeerlijk is om de strijd tegen zwerfvuil op te drijven. Vlaams minister van omgeving Zuhal Demir wil daarbij alle kansen geven aan een innovatief systeem van slim, digitaal statiegeld, zoals voorgesteld door de bedrijven die dranken op de markt brengen, de federaties die hen vertegenwoordigen en Fost Plus. In Wallonië loopt in parallel een studie die de verschillende pistes voor statiegeld onderzoekt, waaronder de digitale. Met de lancering van “Samen voor slim statiegeld” zet de sector, samen met hun respectievelijke federaties Fevia en Comeos, en Fost Plus, de volgende stappen om zo’n systeem in de praktijk te testen en desgevallend te implementeren in 2025. Een reeks testen en pilootprojecten staan daarom in de steigers.
Pilootprojecten
De eerste twee pilootprojecten lopen van eind mei tot eind juni. In de gesloten omgeving van de bedrijfsterreinen van Corda Campus in Hasselt en KBC in Leuven worden een aantal sleutelelementen voor het correct functioneren van slim statiegeld getest. Het gaat onder meer om de unieke codes op de drankverpakkingen, de werking en gebruiksvriendelijkheid van een app, het correct scannen van de unieke code, de terugbetaling van het betaalde statiegeld, en de robuustheid van de voorgestelde systemen voor fraudepreventie en bescherming van de persoonsgegevens. Vervolgens zullen er pilootprojecten plaatsvinden in halfopen en open omgevingen, waarin bijkomende aspecten zullen worden getest, waaronder de impact op zwerfvuil en de gebruiksvriendelijkheid voor specifieke doelgroepen.
Voor meer informatie over de pilootprojecten.
Lokale besturen betrekken
In parallel zijn ook de gesprekken met de lokale besturen opgestart. In vier webinars werden steden, gemeentes en intercommunales ingelicht over het ganse ontwikkelingstraject en hun specifieke rol in het project. Zij worden in die context bevraagd over de afvalinzameling in de openbare ruimte. Dat geeft hen de kans om hun ervaringen en visie te delen. De resultaten van deze enquête zullen verder verwerkt worden in werksessies met de lokale besturen, later deze maand.
Uitgangspunt: het comfort van de burger behouden
De bedrijven die verpakte producten op de markt brengen in ons land engageren zich al jaren in de strijd tegen zwerfvuil en willen de lat nog hoger leggen. Comeos, Fevia en Fost Plus werkten daarom een voorstel uit voor een slim, digitaal statiegeldsysteem dat verder bouwt op het goed en uniek werkend systeem voor recyclage in ons land. Slim statiegeld werd eerst onderzocht in een haalbaarheidsstudie door advieskantoor PwC en daarna geconcretiseerd in een roadmap met heldere tussentijdse doelstellingen. In die roadmap worden alle vraagstukken van technische, technologische, juridische of communicatieve aard samengebracht en uitgewerkt. Het gaat bijvoorbeeld om de unieke codes of de platformen waarop het systeem moet draaien. Uit de haalbaarheidsstudie bleek al dat zo’n digitaal statiegeldsysteem de beste manier is om zowel zwerfvuil effectief aan te pakken als het comfort van de blauwe zak voor de burger te behouden. Met dit innovatieve systeem moet de grote meerderheid van consumenten, die al 25 jaar lang hun blikjes en flesjes netjes in de blauwe zak steken, hun gedrag niet omgooien en kan België dus zijn hoge inzamel- en recyclagegraad behouden.
Vlaanderen
De OVAM lanceerde begin februari, op vraag van minister Demir, een specifieke projectoproep voor Vlaamse pilootprojecten. Om deze pilootprojecten op te volgen werden langs Vlaamse kant een stuurgroep en een klankbordgroep met een adviserende rol opgezet. Uit de veertien indieners die gehoor gaven aan die projectoproep werden drie bedrijven weerhouden. De stuurgroep weerhield uiteindelijk twee concrete pilootprojecten. Ondertussen wordt ook testprotocol voor de volgende fase, in een halfopen omgeving, opgesteld.
Wallonië
In Wallonië loopt een studie waaraan Fost Plus haar medewerking verleent. Deze studie, onder leiding van onderzoeksbureau RDC onderzoekt de verschillende opties voor statiegeld in België. De eerste resultaten worden in juli verwacht. De Waalse studie zal maximaal gebruikmaken van de resultaten van de Vlaamse pilootprojecten. Zo is het Waalse Gewest opgenomen in de klankbordgroep van het Vlaamse piloottraject en zit de OVAM ook in de stuurgroep van de Waalse statiegeldstudie.
In de loop van het jaar vinden ook in Wallonië testen plaats. Bedoeling is deze specifiek af te stemmen op de aandachtspunten en bezorgdheden in het Waalse Gewest, om zo complementariteit met de Vlaamse pilootprojecten te garanderen. Er zal bijvoorbeeld extra aandacht besteed worden aan zogenaamde ‘witte zones’ waar geen algemene toegang is tot een breedbandnetwerk.
Brussel
Het Brussels Gewest heeft eind 2022 een studie afgewerkt uitgevoerd door Leefmilieu Brussel, op initiatief van de minister van Leefmilieu en Openbare Netheid, over de impact van de invoering van een statiegeldsysteem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De hoge bevolkingsdichtheid, de ruimtelijke verschillen tussen de wijken, de taalbarrière en het sterke verloop van nieuwkomers worden daarin onder andere aangehaald als aandachtspunten in een nieuwe netheidsstrategie die statiegeld als een maatregel identificeert. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werkt samen met de andere Gewesten om verder kennis uit te wisselen. Het Brussels Gewest neemt daarvoor deel aan de stuurgroep van de studie in Wallonië en de klankbordgroep in Vlaanderen.
Minder zwerfvuil en meer recyclage
Als onderdeel van een geïntegreerde aanpak van zwerfvuil kan slim statiegeld ons land aan de Europese top houden op het vlak van het inzamelen en recycleren van drankverpakkingen. Volgens de studie van PwC is het de meest effectieve en voor de consument meest gebruiksvriendelijke manier om ook de verpakkingen die vandaag nog ontsnappen in het zwerfvuil of restafval in te zamelen voor recyclage. Elke woning, elke blauwe zak en elke openbare (blauwe) vuilnisbak wordt immers een inzamelpunt van statiegeldflessen en -blikjes.
Slim statiegeld is een flexibele, moderne oplossing gelinkt aan hedendaagse consumptietrends buitenshuis, dat zorgt dat we ook in de strijd tegen zwerfvuil voorloper worden
Meer informatie en context vind je op onze projectpagina - Every Packaging Counts.