Samen duurzame acties bedenken in de praktijk

Dat Athena Drie Hofsteden al eerder aan de slag ging rond duurzaamheid, is een understatement. De school in Kortrijk maakt er al jaar en dag haar missie van om de schoolomgeving om te toveren tot ‘groene campus’. Weg met de betonnering, kom maar op met het groen. Maar nu wil de school de acties écht vanuit de leerlingen laten komen. Iedereen is betrokken, zowel durvers als doeners en diegenen die een extra duwtje nodig hebben. En dan staan Fost Plus, de OVAM en Djapo klaar met het educatief aanbod ‘ik zie wat jij niet ziet’ om in Athena Drie Hofsteden actiegericht aan de slag te gaan rond duurzaam afval- en materialenbeheer. Na de beginmeting is het tijd voor een stoomcursus rond actiegericht werken in de klas.

Meten is weten!

De leerkrachten van Athena Drie Hofsteden hebben al heel wat acties rond duurzaamheid achter de kiezen. Nu wil ook de OKAN-klas een steentje bijdragen en daarom zijn laagdrempelige werkvormen een must. Vanuit die insteek kloppen de leerkrachten aan bij Fost Plus en Djapo voor het project ‘ik zie wat jij niet ziet’.

Een goed begin vraagt heel wat meetwerk. Twee leerkrachten, 32 leerlingen van de tienerschool, 31 leerlingen van de tweede en derde graad en 8 OKAN-leerlingen vulden een enquête in. Wat blijkt? De meerderheid vindt dat op school al heel wat goede acties bestaan rond productverpakkingen en vuilnis. De leerlingen zijn zich ook erg bewust van het duurzaam omspringen met verpakkingsmateriaal. Toch voelen leerlingen zich nog niet helemaal in staat om duurzame keuzes te maken.

Prikkelen en onderzoeken

Tijdens de stoomcursus geven de leerkrachten aan dat het voor hun leerlingen erg moeilijk is om zelf acties te bedenken. Vaak zien ze het probleem niet. Kristien, begeleider van Ik zie wat jij niet ziet: “Daarom besteden we in dit project veel aandacht aan de fases ‘prikkel’ en ‘onderzoek’. Per fase is er een didactische bundel beschikbaar met ideeën voor in je klas, zowel voor de 1ste, de 2e als de 3e graad, en afgestemd op de eindtermen.” Om te ervaren hoe ze deze stappen met hun leerlingen kunnen doorlopen, simuleren ze zelf enkele activiteiten uit het materiaal.

Na een kort reflectiemoment worden de leerkrachten ondergedompeld in de prikkelfase. Met een camera in de hand wandelen ze door de schoolomgeving en nemen foto’s waaruit blijkt dat afval een uitdaging is op school. Ze concluderen vrijwel meteen dat dit een laagdrempelige oefening is die ook voor OKAN-klassen geschikt is. Kristien: “Fijn! In de volgende stap leggen we alle foto’s naast elkaar en stemmen we rond welke uitdaging de leerlingen willen werken voor dit project. Je kan die stemming ook visualiseren, bijvoorbeeld door de foto’s op een grote piramide te leggen, met bovenaan de foto met de meeste stemmen.”

Tijdens de onderzoeksfase speuren de leerkrachten naar oorzaken en gevolgen met de Djapo-werkvorm ‘Terugdenken’. Op deze manier krijgen leerlingen zicht op de complexiteit van het probleem. Kristien: “Door het probleem te visualiseren kan je samen met je leerlingen ook beter bepalen op welke oorzaak of welk gevolg ze zelf een impact hebben.”

Tijd voor actie!

Hoe kunnen we met onze leerlingen nu een actie bedenken? Zo luidt de concrete vraag van de leerkrachten. Hiervoor gebruiken we de Djapo-werkvorm ‘In de roos’. Kristien: “Je kan je leerlingen eerst laten kennismaken met enkele voorbeeldacties. Dan verzamel je interessantste ideeën en stel je de leerlingen de vraag: ‘Waarom zijn dit volgens jullie geslaagde ideeën’. De bedoeling is dat je drie ultieme criteria kiest, waaraan je uiteindelijke actie zeker moet voldoen.”

De drie gekozen criteria zijn:

De actie moet dicht bij de leefwereld van jongeren aanleunen.
De leerlingen moeten met de actie zien dat ze snel een verschil kunnen maken.
De actie werkt beter als de leerlingen een beloning krijgen.

Deel van een groter geheel

Lander, coördinator 2e en 3e graad, reageert alvast enthousiast: “Met dit project hoop ik onze leerlingen wakker te schudden en duidelijk te maken: jij bent deel van een groter geheel. Je klas is onderdeel van een school, je school is onderdeel van een campus en je campus is onderdeel van de buurt. Als lid van dat onderdeel heb jij een verantwoordelijkheid voor al die gehelen. Je moet er zorg voor dragen.

Door dit traject aan te gaan, verbinden we er ons toe om op dezelfde manier te werken aan hetzelfde doel. Iedereen trekt aan hetzelfde zeel en dat maakt de kans op effectieve bewustwording groter. En het werkt verbindend.

Bovendien zijn we een school met veel startende leerkrachten. Zij moeten didactisch vaak nog wat groeien. Dan helpt het dat we nauw samenwerken met een organisatie zoals Djapo, die ons ondersteunt. Zij kunnen ook onze nieuwe, startende leerkrachten dingen bijbrengen.”