De inzamelgraad van drankverpakkingen verhogen, is een cruciaal onderdeel van de nieuwe Verpakkings- en Verpakkingsafval wetgeving (PPWR). Deze vereist tegen 2029 een inzamelgraad van 90% voor alle eenmalige drankverpakkingen in plastic of blik. Hoewel we op de goede weg zijn wat betreft plastic drankflessen, blijft de inzamelgraad van drankblikken een uitdaging.
In 2023 zou ca. 62% van de drankblikken selectief ingezameld zijn. Dat wil zeggen: via de blauwe PMD-zak. Dit cijfer toont aan dat er nog een aanzienlijke inspanning nodig is om de doelstelling van 90% tegen 2029 te bereiken. Het is belangrijk om deze cijfers te kaderen en te begrijpen welke factoren aan deze achterstand bijdragen.
Drankblikken zijn een typisch product van gelegenheidsconsumptie. Ze eindigen daardoor vaker in publieke vuilnisbakken of bij het restafval. Maar dat betekent niet dat het staal en aluminium dan verloren zijn en de materialen niet gerecycleerd worden.
Impact van consumptiepatronen
Het is vooreerst cruciaal om trends in consumptiemomenten en -gelegenheden in kaart te brengen. Drankblikken zijn een typisch product van gelegenheidsconsumptie. Het wordt vaker buitenshuis en onderweg gekocht, in één keer leeggedronken en zo snel mogelijk weggegooid. In tegenstelling tot flesjes, die je opnieuw kan sluiten, wil niemand met een (half)leeg lekkend blikje rondlopen. Blikjes eindigen daarom vaker in publieke vuilnisbakken of bij het restafval. Selectieve inzameling is immers nog niet altijd mogelijk op typische locaties van gelegenheidsconsumptie (buitenshuis of onderweg).
Hoge materiaalcirculariteit
Maar dat betekent niet dat het staal en aluminium dan verloren zijn en de materialen niet gerecycleerd worden. Huisvuil en restafval worden na inzameling verbrand. Als daar staal of aluminium tussen zit, wordt dat uit de assen van de verbrandingsovens gerecupereerd. Dit maakt dat drankblikken, ook al worden ze niet selectief ingezameld, wel gerecycleerd worden en dat er een hoge mate van circulariteit voor de materialen bereikt wordt.
In 2023 werd naar schatting 90% van alle aluminium verpakkingen en 99% van alle stalen verpakkingen die op de Belgische markt gebracht werden, gerecycleerd. Deze cijfers omvatten naast drankblikken ook alle andere verpakkingen in staal of aluminium, zoals conserven en schaaltjes.
Voor de leden van Fost Plus komt dit resp. neer op 94% van het aluminium en 105% van het staal, omdat in de gerecycleerde hoeveelheden ook ingezamelde verpakkingsmaterialen die door niet-leden op de Belgische markt gebracht werden of die door consumenten in het buitenland aangekocht werden.
Het is essentieel om een gestandaardiseerde Europese rekenmethode voor drankblikken te ontwikkelen. Dit zal niet alleen zorgen voor een gelijk Europees speelveld maar ook voor een beter inzicht in de effectiviteit van de huidige inzamelmethoden.
Nood aan een wetgevend kader
Een kanttekening bij het rationaliseren van de inzamelgraad van drankblikken is het gebrek aan een Europese berekeningsmethode specifiek voor blikken. Dit in tegenstelling tot drankflessen, waarvoor in het kader van de Single Use Plastics Directive (SUPD) een gestandaardiseerde methode vastgelegd werd.
Door het ontbreken van zo’n wettelijk kader berekent Fost Plus de inzamelgraad van drankblikken door dezelfde principes toe te passen als bij flessen. Het gaat dan bijvoorbeeld over het corrigeren voor vocht of productresidu dat in de blikjes achterblijft. Echter, op Europees niveau is het daardoor niet mogelijk om de verschillende lidstaten correct ten opzichte van de doelstelling in de PPWR te toetsen.
België heeft daarenboven bijkomende doelstellingen vastgelegd in het Interregionaal Samenwerkingsakkoord (ISA), met een specifieke, door de Interregionale Verpakkingscommissie goedgekeurde berekeningsmethode (IVC). Sinds 2022 voorziet het ISA een inzamelings- en recyclagedoelstelling voor alle drankverpakkingen samen van 90%. Fost Plus rapporteert dan ook volgens de twee verschillende berekeningsmethodes, conform de Belgische en Europese wetgeving.
Vooruitzichten
Om de doelstelling van 90% inzamelgraad tegen 2029 te halen, zijn er verschillende stappen die moeten worden genomen.
• Ten eerste is het essentieel om een gestandaardiseerde Europese rekenmethode voor drankblikken te ontwikkelen. Dit zal niet alleen zorgen voor een gelijk Europees speelveld maar ook voor een beter inzicht in de effectiviteit van de huidige inzamelmethoden.
• Ten tweede is er nood aan meer bewustwordingscampagnes om consumenten te informeren over het belang van het correct sorteren van drankblikken. Educatieve programma's en sensibiliserende initiatieven helpen om consumenten beter te laten sorteren maar ook om het aandeel drankblikken in het zwerfvuil te doen dalen.
• Ten derde is het belangrijk om te blijven investeren in infrastructuur opdat sorteren altijd en overal mogelijk wordt.